یک پژوهشگر: ارزش قلم با شهادت برابری می‌کند

به‌گزارش نوید شاهد البرز؛ شهید واژه مقدسی است که یادآور جان‌فشانی و مبارزات حق علیه باطل است و واژه عالِم یادآور عشق به الله در سایه علم و عمل به دستورات والای خداوندی است. این دو عنوان مبارک، نزد خداوند و ائمه (علیهم السلام) جایگاه خاصی دارد. اما آنچه پیشوایان دین ما در موردش بیشتر مانُور می دهند، عالِم است، چرا که وقتی سخن از مقایسه و ترفیع درجه به میان می آید، می فرمایند: «مداد العلماء از خون شهداء برتر است.» 

بحث از عالم است و شهید؛ یکی مغز و افکار پسندیده الهی را در راه دفاع از دین مصرف می‌کند و آن یکی جانش را در راه دفاع از جان و ناموس مردم می‌دهد. یکی قلم به دست می‌گیرد و هدفش را در هدایت مردم به سوی دین الهی متمرکز می‌کند و دیگری سلاح به دست می‌گیرد و به جنگ با دشمنان دین می‌رود. یکی روز و شب نمی‌خوابد تا فکر کند و بنویسد و علمش را در اختیار مردم قرار دهد، یکی روز و شب نمی‌خوابد و از مرزهای کشور اسلامی محافظت می‌کند.

قلم معجزه‌ای جاوید

دکتر علی محمدیان در مورد اهمیت قلم و نقش آن در زندگی انسان‌ها چنین اظهار داشت: قلم، زبان دوم انسان‎ها و بیان‌کننده اندیشه، معرفت، احساس و درنهایت شخصیت صاحب آن است. در اهمیت قلم و نقش آن در زندگی انسان‌ها همان بس که بیشتر پیروزی‌ها و پیشرفت‌ها، موفقیت‌ها و معرفت‌های بشری در طول تاریخ ریشه در قلم و نوشتن دارد و با آن به ماندگاری رسیده‌اند.

روز قلم و چرایی این نام‎گذاری

این پژوهشگر دانشگاه در خصوص جایگاه قلم در سرزمین‌مان ایران بیان کرد: در سال 1381 به پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای فرهنگ عمومی روز چهاردهم تیرماه در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان ((روز قلم))معرفی و به ثبت رسید و این اقدام ارزشمند فرهنگی در حالی صورت گرفت که جایگاه قلم و اهمیت آن در سرزمین عزیزمان ایران اسلامی از پیشینه دیرینه درخشانی برخوردار است.

وی با نگاهی به تاریخ ایران باستان افزود: البته گواه این گفته برگزاری جشن‌های تیرگان در ایران باستان که مصادف بود با سیزدهم تیرماه یکی از مهمترین جشن‌های ایرانیان باستان که به مدت 10روز برگزار می‌شد و با آیین‌های خاصی همراه بود که یکی از ان‌ها پاسداشت «قلم» بوده است.

محمدیان در ادامه گفت: ابوریحان ییرونی دانشمند ایرانی سده‌های چهارم و پنجم هجری قمری در کتاب ارزشمند خود «آثار الباقیه عن القرون الخالیه» دو دلیل برای برگزاری جشن تیرگان در ایران باستان بیان می‌کند. یکی روز به تخت پادشاهی نشستن هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران است که او در این روز نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و ضمن گرامی‌داشت انان مراسم جشنی نیز بر پاداشت که به یاد قلم ماندگار شد. دلیل دوم چون روز سیزدهم تیرماه، روز سیاره تیر یا همان «عطارد» کاتب ستارگان است؛ به همین سبب سیزدهم تیر ماه روز قلم نامگذاری شد.

ویژگی‌ها و برتری‌های قلم

این استاد دانشگاه با تاکید بر ویژگی‌های قلم بیان داشت: آنچه می نویسید نسبت به سخن و کلام از برتری‌های ویژه‌ای از جمله: ماندگاری، استواری، تازگی ، تاثیر‌گذاری و ژرف اندیشی برخوردار است. آثاری که توسط قلم تولید می شود به ثبت می رسد و تا ابد ماندگار خواهد شد و نه تنها در همان عصرها و زمانه‎ها خود اثرگزار است بلکه برای زمان‌ها و نسل‌های بعدی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طریق آثار نوشتاری فرهنگ جوامع شکل می‌گیرد و به آیندگان منتقل می‎شود.

همچنین محمدیان با یادآوری سخن امیرالمومنان علی علیه‎السلام علامه طبرسی رحمه الله علیه گفت: علامه طبرسی رحمه الله علیه نیز در این خصوص چنین می‌نویسد: «بیان دو گونه است: بیانِ زبان و بیانِ قلم ، بیان زبان با گذشت زمان کهنه می‎‌شود و از بین می رود ولی بیان قلم تا ابد باقی است.» امیر المومنان علی علیه السلام نیز در این خصوص می‎فرماید: «دانش را با نوشتن در بند کنید تا باقی بماند و از کفتان نرود.» به طور کلی فلسفه وجودی قلم و آنچه با آن می‌نویسند، ایجاد ارتباط ماندگار میان مکتب‎های فکری و تجارب بشری و تعالی بخشی به اندیشه است و در این بین اثر بخشی، ماندگاری و تاثیرگذاری قلم بسیار ژرف‎تر از هر ابزار دیگری برای تبادل افکار و ثبت پیام‎های انسانی است. بنابراین می‎توان این‌گونه نتیجه گرفت که قلم جذاب‌ترین و شیواترین رسانه و ابزاری است که در گذر زمان توانسته است به خوبی رسالت خود را به انجام برساند.

وی در خصوص اعجاز قلم گفت: معجزه، قلم تا بدانجا است که تثبیت و ماندگاری علوم مختلف و انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر، قوام و دوام تمدن‌ها و فرهنگ‌های بشری و در نهایت تکامل اندیشه‌های انسانی در طی قرون متمادی که حتی متفکران و اندیشمندان هیچ‌گاه یکدیگر را ندیده‌اند. فقط ازطریق پیام‌رسان و پیام آوری به نام قلم امکان‌پذیر بوده و هست.

جایگاه قلم در قرآن و روایات

دکتر علی محمدیان اذعان داشت: در جایگاه و اهمیت ارزشمند قلم همین بس که خداوند سبحان در کتاب آسمانی آخرین پیامبر(ص) بر آن قسم یاد می‌کند و از قلم به عنوان ابزار تعلیم به انسان نام می‎برد در سوره القلم آیه 1 «سوگند به قلم و سوگند به آنچه می نوسید» و در سوره علق آیه 4و5 می‌فرماید: «آنکه با قلم آموخت آنچه را که انسان نمی دانست.»

محمدیان افزود: آنچه از منابع اسلامی به دست می‏‌آید، قلم به عنوان ابزار نوشتن همواره مورد توجه قرار گرفته و ارزش قلم با شهادت برابری می کند، به‌گونه‌ای که در روایتی ارزش قلم را بالاتر از خون شهید معرفی می‌کند «مدادالعلما افضل من دماء شهدا» که این موضوع بیانگر فضلیت قلم است. پیامبر (ص) می‌فرمایند: «قلم، نعمت بزرگی از طرف پروردگار است و اگر قلم نبود، ملک و دین استوار نمی‌شد و زندگی شایسته برقراری نمی‌شد. در جایی دیگر رسول گرامی اسلام می فرماید: «هر کس از من حدیثی یا مطلب علمی را بنویسد تا وقتی آن نوشته باقی باشد، برای او حسنه می نویسند.»؛ امام علی (ع) در عظمت و بزرگی قلم و صاحب آن می فرماید: «عقل نویسنده در قلم اوست.» او همچنین می‎فرماید: «عقل‎های صاحبان فضیلت در نوک قلم‎های آنان است.»

این جانباز و پژوهشگر دانشگاه گفت: مرحوم علامه طبرسی رحمه‌الله در تفسیر مجمع‌البیان در مورد قلم می‌نویسد: «پایه امور دین و دنیا بر دو چیز است قلم و شمشیر و شمشیر زیر پوشش قلم قرار دارد».

جایگاه قلم در ادبیات

استاد ادبیات دانشگاه کرج در پایان درخت قلم در قلمروی ادب فارسی و از نگاه شاعران و نویسندگان را همواره با تعهد و تدین، حق و حق‌طلبی و دعوت به پاکی همراه دانست و یادآور شد: این همراهی را می‌توان در شیرینی و ماندگاری آن به عنوان عامل همدلی به خوبی دریافت.

قلم به دست گرفتم که حرف حق بنویسم / هر آنچه نتوان گفت بر ورق بنویسم

قسم به جان قلم خورده‎ام که نای قلم را / به دست گیرم و تا آخرین رمق بنویسم

مسعود سعد سلمان در اهمیت و بیان موقعیت حساس قلم و نوشتن چنین می‌سراید:

نبشتن زگفتن مهمتر شناس / به گاه نوشتن به جای آرهوش

اگر در نبشتن خطایی کنی / سرت چون قلم دور ماند زدوش

حافظ شیرازی نیز در اهمیت و جایگاه قلم نزد خالق و برای انسان این گونه ندا سر می دهد:

حافظ قلم شاه جهان مقسم رزق است / از بهر معشیت مکن اندیشه باطل

کس چو حافظ نگشاد از رخ اندیشه نقاب / تا سر زلف سخن را به قلم شانه زدند

وی در پایان خاطرنشان کرد: بدون‌شک، وسیله قلم یکی از هزاران موهبت‌ها و نعمت‌های بی‌بدیل خداوند برای انسان است که آن را از روز ازل در سرنوشت او رقم زده است. در این بین نوشتار یکی از مهمترین کارکردها قلم و از راههای گسترش معرفت و پرورش فضیلت محسوب می‌شود و نوشتن نیز از کارآمدترین روش های تعمیق و بارورسازی فرهنگ دینی و اسلامی به شمار می‌آید. امید است که استفاده صحیح و با اندیشه از قلم، در پاسداشت ارزش‌های این نعمت و موهبت الهی همواره کوشا باشیم.

گفت‌و گو از اباذری