گفت‌وگو با یک پژوهشگر: «شهید چمران، منادی و مصداق فضیلت‌های اخلاقی و ارزش‌های علمی بود»
به گزارش نوید شاهد البرز؛ "مصطفی چمران‌ساوه‌ای" دهم مهر ۱۳۱۱ در تهران چشم به جهان گشود. او بعدها معروف به دکتر چمران و شهید چمران شد. وی فیزیک‌دان، سیاستمدار (عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران)، وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و دولت موقت شورای انقلاب از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل (لبنان)، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان ایران در جنگ ایران و عراق و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جریان جنگ ایران و عراق بود.
وی در دانشگاه تهران، تحصیلات خود را در رشته الکترومکانیک به پایان برد. سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و درجه دکتری در فیزیک پلاسما کسب کرد. پس از گذراندن آموزش‌های نظامی در مصر، به لبنان رفت و به همراه موسی صدر در تشکیل جنبش امل نقش مؤثری داشت و از فرماندهان آن بود.
چمران در زمان تحصیل در دانشگاه تهران، در درس ترمودینامیک، شاگرد مهدی بازرگان بود. آشنایی او با بازرگان، عامل مهمی در ورود او به عرصه سیاست به‌شمار می‌رود. وی در دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد در سازمان نهضت مقاومت ملی که زیر نظر افرادی چون مهدی بازرگان، سیدرضا زنجانی و سیدمحمود طالقانی اداره می‌شد، فعالیت می‌کرد. در زمان تحصیل در خارج از ایران، او به همراه ابراهیم یزدی، علی شریعتی و صادق قطب‌زاده، شاخه خارج از کشوری نهضت آزادی ایران و همچنین انجمن اسلامی دانشجویان ایران در آمریکا را تأسیس کرد. پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، او به ایران بازگشت و در دولت بازرگان، مدتی وزارت دفاع را برعهده داشت. او به عنوان یکی از اعضای نهضت آزادی، در دوره نخست مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد.
در جریان جنگ ایران و عراق، وی یکی از فرماندهان ایران بود. چمران با شروع جنگ، به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند. مصطفی چمران در ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه - سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش در ۴۹ سالگی جان باخت.
در آستانه سالروز شهادت دکتر چمران، نوید شاهد البرز گفت‌وگویی با دکتر
"حسین عسگری" استاد و پژوهشگر دانشگاه، در مورد ویژگی‌ها و شخصیت علمی و جهادی شهید
دکتر چمران داشته‌ایم که ماحصل آن تقدیم
مخاطبان نوید شاهد میشود.
چمران الگویی تمام عیار
دکتر "حسین عسگری" در خصوص شهید دکتر چمران چنین بیان می‌کند: «سی و یکم خرداد روز شهادت دکتر مصطفی چمران که در تقویم، روز "بسیج اساتید" نام‌گذاری شده است. این نام گذاری نشان‌گر آن است که شهید چمران، استاد بسیجی تمام عیاری است. او می‌تواند الگویی برای همه عالمان، اساتید و پژوهشگران باشد اما در این مجال من میخواهم به جنبه‌های علمی و ویژگی‌های دانشی او اشاره کنم.
این پژوهشگر افزود: شهید چمران در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب در دوره حکومت پهلوی به این حدیث عمل کرد که «العلم سلطان؛ علم قدرت است» و برای اینکه کسی بر چیزی مسلط شود باید به دانش و علم مربوط به آن دسترسی پیدا کند؛ مانند سیطره غرب که یکی از دلایل آن احاطه داشتن بر علم است. شهید چمران با مهم دانستن علم، شروع به تحصیل در یکی از رشته‌های فنی در آمریکا کرد یعنی در فرای مرزها به کسب دانش و فن‌آوری پرداخت و به تحصیل در ایران اکتفا نکرد و این حرکت در مرزهای فن‌آوری، ویژگی دوم شهید چمران است.
چمران علم‌زده نبود
وی با اشاره به ویژگی سوم شهید چمران مبنی براینکه او در اوج علم آموزی علم‌زده نبود، گفت: در روزگاری که چمران زیست می‌کرد، "ساینتیسم و مکتب اصالت علم" بسیار رواج داشت. بسیاری از کسانی که اهل علم بودند با عینک علم به آموزه‌های دینی نگاه می‌کردند. ساینتیسم و یا علم‌گرایی، یعنی اینکه علم جای خدا می‌نشیند. شهید چمران علم‌زده نبود.
عسگری ادامه داد: ویژگی سوم، علم در آن سال‌ها، یک ابزاری در دست استعمار بود برای اینکه کشورهای جهان سوم مسلط شوند. شهید چمران ثابت کرد که میشود عالم بود اما دست در دست استعمار نگذاشت. ویژگی چهارمی که شهید چمران را در جنبه‌های علمی متمایز می‌کند، علم و عمل در وجود او پیوند موزونی پیدا کرده بود. خیلی‌ها فکر می‌کنند علم با حوزه عمل پیوندی ندارد. شهید چمران نشان داد که علم جایی ارزش پیدا می‌کند که بتوان آن را با حوزه عمل پیوند زد. همان چیزی که در روزگار ما تحت عنوان کاربردیسازی علم و دانش از آن نام برده میشود.
این استاد دانشگاه درباره ویژگی پنجم شهید چمران گفت: او علم را در تعارض با دین نمی‌دانست و از قضا او یک دانشمند دیندار و با ایمانی بود که علم و دین را در پیوند با همدیگر میدید و آن را در عرصه عمل هم نشان داده بود چون در زمان وی یکی از مباحثی که در مجامع علمی مطرح بود، تعارض علم و دین بود.
هنر چمران در پیوند بین علم و عرفان
وی در بیان ویژگی ششم شهید چمران گفت: هنرمندانه بین علم، عرفان و معنویت پیوندی برقرار کرد و هم به لحاظ نظری و عملی، چمران یک عارف است، این را از نوشته‌هایش متوجه می‌شویم. خیلی‌ها در آن روزگار پیوندی بین علم و عرفان برقرار نمی کردند و می گفتند: علم و دین دو قلمرو جدا دارند.
چمران، علم و جهاد
عسگری اضافه کرد: ویژگی هفتم شهید چمران پیوندی است که او بین علم و مبارزه برقرار کرد. در آن روزگار افرادی که وارد عرصه علم می‌شدند تبدیل به افرادی "سکولار" می‌شدند و خیلی به عرصه عمومی و مبارزه با استبداد و استعمار کاری نداشتند اما شهید چمران یک مبارز تمام عیار بود. فعالیت‌هایی که در لبنان داشت و فعالیت‌هایی که علیه ایران و علیه حکومت پهلوی داشت موید این امر است.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه در پایان خاطرنشان کرد: در مجموع چمران در عرصه‌های علم، دانش، فن‌وآوری، دین، عرفان و سیاست مبارزه‌‌طلبی، هم منادی بود هم مصداق. منادی به این معنا که آنها را به زبان می آورد و علاوه بر آن مصداق آنها بود یعنی به همه آنها عمل می‌کرد به یقین چنین فردی احترام برانگیز است و می‌تواند الگو برای تمام دانشمندان مسلمان باشد. شهید چمران منادی و مصداق فضیلت‌های اخلاقی و ارزش‌های علمی بود.
گفت‌وگو از نجمه اباذری
