نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

مقاله روح هاي عاشق، به بررسي انديشة جلال الدين محمد بلخي در بارة شهيد مي پردازد. از نظر وي، شهيد به كسي گفته مي شود كه در راه خدا جان خود را فدا مي كند و در نزد خداوند از جايگاه ويژه اي برخوردار است. وي معتقد است شهيد با نظر به وجه الله، توفيق جهاد و شهادت را به دست آورده، از اين طريق بر اوج قلة كمال و سعادت گام مي- نهد. مولوي شهيدان كربلا را زيبا ترين و بهترين الگوي شهادت معرفي مي كند و آنان را بهترين نمونه هاي بندگي براي انسان ها مي داند.

هدف اين پژوهش، بررسي نقش دورة راهنمايي كشور در انتقال فرهنگ شهادت ، ايثار و جهاد بر اساس تحليل محتواي كتابهاي درسي فرهنگ اسلامي فارسي و علوم اجتماعي بوده است. روش پژوهش توصيفي از نوع تحليل محتوا و جامعة آماري شامل كليه كتابهاي درسي دورۀ راهنمايي كشور در سال تحصيلي 86-1385 بود. حجم نمونه برابر با 9 كتاب درسي فرهنگ اسلامي و تعليمات ديني، فارسي و علوم اجتماعي دورة راهنمايي بود. روش نمونه گيري هدفمند بود. ابزار اندازه گيري فهرستوارة تحليل محتواي كتاب هاي درسي بر اساس فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد بود كه توسط محقق ساخته شد. اين فهرستواره داراي 36 مؤلفه مربوط به فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد بود. پايايي آن از راه ضريب توافقي 75/93 به دست آمد. اطلاعات حاصله با استفاده از شاخص آماري فراواني تجزيه و تحليل گرديد. عمده ترين نتايج به دست آمده به شرح زير بود:طبق نتايج به دست آمده، در كتابهاي درسي فرهنگ اسلامي و تعليمات ديني، فارسي و علوم اجتماعي دورة راهنمايي كشور در مجموع 507 بار، به مؤلفه هاي فرهنگ شهادت، ايثار و جهاد توجه شده است كه بيشترين توجه به مؤلفه هاي مقاومت و ايستادگي (68 مرتبه)، مبارزه با ظلم و جهل (54 مرتبه)، تعاون (45 مرتبه) و مبارزه در راه خدا (43 مرتبه) و كمترين توجه به مؤلفه هاي دوري از خواري و ذلت (1 مرتبه)، دوري از دنيا پرستي (2 مرتبه)، اداي تكليف الهي (2 مرتبه) و دل كندن از علايق (3 مرتبه) بوده است.

پيوند بين جامعه شناسي كه مقوله اي وارداتي است با ايثار و شهادت كه مقوله اي اسلامي است يك ديالكتيك فكري است كه روشنفكران متعهد بايد زيركانه اين پيوند را برقرار كنند . ايثار و شهاد ت مفاهيمي آن جهاني است كه داراي اهدافي هر دو جهاني است . در مقابل عقلانيت ابزراي مدرن كه هدف از انسان و آفرينش او را ماده مي داند عقلانيت ايثاري انسان را خلاصه در اين جهان تصور نمي كند ، بلكه به دنبال ايجاد جامعه اي است كه سعادت هردو جهان انسان را تامين كند با تاكيد بر سعادت آن جهاني كه باقي و ماندگار است. هدف از عقلانيت يثاري ايجاد جهاني امن مبتني بر برابري بين انسان ها، عدالت مهر و محبت، داشتن حزب اسلامي، مبارزه با شرك و كفر در هر شكل آن و در نهايت رسيدن به مدينه فاضله است . مدينه فاضله جامعه اي است مبتني بر اصول مسلمه اسلام كه كنشگران آن همه خود را در محضر خداوند مي بينند و قادر است سعادت هر دو جهاني انسان را تامين كند . امروزه رشد موج اسلامگرايي در جهان به خوبي پيداست . اين مسئله با درخشش انقلاب اسلامي كه بر پايه ايثار و شهادت شكل گرفت و بعد از آن پيروزي هاي درخشان رزمندگان حزب الله لبنان در جنگ هاي مختلف بخصوص جنگ 33 روزه سال 2006 ك در قلب هژموني كفر انجام شد باعث شد كه مقوله ايثار و شهادت بار ديگر براي امت اسلامي گشود شود .

در اين مقاله ، معناي لغوي ايثار، معناي اصطلاحي ايثار، فضليت ايثار، فرق انفاق و ايثار، انواع ايثار (ايثار و مال، ايثار و جهاد ، ايثار و شهادت، ايثار و زهد، ايثار و آبرو، ايثار و طبيعت) بررسي شده است و همچنين جايگاه ايثار، مفهوم مصاديق آن در قرآن و كلام معصومين (عليهم السلام)، ايثار در زندگاني پيامبر(ص) و ائمه طاهرين(ع) و بانوان گرانقدر اسلام مورد تحقيق و كنكاش قرار گرفته است. در ادامه اين مباحث به ايثار در دوره انقلاب اسلامي، ويژگي هاي ايثارگر، لوازم و موانع ايثار و شيوه هاي ايجاد ايثار در جامعه پرداخته مي شود. مقدمه با توجه به اهميت ايثار و فداكاري در جامعه و با توجه به اين كه خداوند مهربان در قرآن مجيد در آيات مختلف به صورت واضح و روشن اهميت آن را بيان كرده است. بنابراين بررسي جايگاه مفهومي و مصداقي آن در ابعاد مختلف، ضرورت مي يابد و از آن به عنوان وظيفه اسلامي ياد مي شود. بر اين اساس با مراجعه به روايات اهل بيت(ع) و زندگاني آنان مي توان بدين امر پرداخت كه آن بزرگواران چه قدر به ايثار و گذشت توجه و عنايت داشته اند. بنابراين موضوع ايثار اهميت فراواني دارد، اين اهميت تا بدانجاست كه در بسياري ازجوامع اسلامي، به عنوان يك امر ديني در سازمان بخشيدن به جوامع و دفاع ازجامعه زندگي جمعي نقش بسياري داشته است. هدف از ارائه اين مقاله شناساندن جايگاه ايثار و فضليت آن در اسلام، و همچنين تصريح آن جهت بالا بردن روحيه ايثار و ايثارگري در افراد و جامعه است.

در فرهنگ بشري ، هميشه انسان هاي فداكار مورد احترام بوده اند. حتي كساني كه شهامتِ از خود گذشتگي ندارند ، در برابر عظمت انسان هاي از جان گذشته ، خضوع مي كنند و زبان به تحسين آنان مي گشايند . در فرهنگ دين ، ايثار و شهادت علاوه بر نيكنامي ، داراي ارزش معنوي و روحاني است . انسان فداكار ، ازعلائق خويش در راه هدف هاي متعالي ، مي گذرد ، تا به رضايت حضرت حق دست يابد . قداست شهيد بر اصولي چون " از اويي و به سوي اويي"، " كرامت و منزلت انسان" ، پويايي انسان "، " كمال نيكويي"، " مسابقه در نيكي ها "،" مرگ آگاهانه" ، اخلاص" ، "زندگي راستين " و تـأسي به الگوهاي جاودانه “ متكي است